grodziska i obiekty pradziejowe

Będzin | Biskupin | Czarnocin | Częstochowa-Raków | Drzemlikowice | Grodzisko k. Pleszewa | Jaworzno | Jordanów Śląski | Kraków (Kopiec Kraka) | Kraków (Kopiec Wandy) | Krakuszowice | Naczęsławice | Przywóz | Sieroszów | Skowronno Dolne | Ślęża | Wieruszów | popielnice twarzowe ludności kultury pomorskiej

Będzin-Grodziec

Będzin, woj. śląskie, miasto powiatowe - grodzisko z późnego okresu epoki brązu/wczesnego okresu epoki żelaza
Grodzisko położone jest na wyeksponowanym, samotnym wzgórzu Św. Doroty tzw. "Dorotce" (382 m n.p.m.). Osada obronna ludności tzw. kultury łużyckiej położona jest na samym szczycie wzgórza i obejmuje obszar ok. 0,6 ha. Obiekt funkcjonował pomiędzy późnym okresem epoki brązu (900-750 r. p.n.e.), a starszą fazą wczesnej epoki żelaza (750-550 p.n.e.). Dzięki badaniom archeologicznym założenia ustalono, iż obronne walory "Dorotki" wykorzystywano również wcześniej (epoka neolitu) i później (średniowiecze). Obecnie na terenie dawnego grodu znajduje się kościół Św. Doroty, którego konsekracja miała miejsce w roku 1638.
2022
2022
widok wzniesienia od strony wschodniej
▲ widok wzniesienia od strony wschodniej
2022
widok ogólny szczytu wzniesienia
▲ widok ogólny szczytu wzniesienia
2022
widok ogólny szczytu wzniesienia
▲ widok ogólny szczytu wzniesienia

Biskupin

Biskupin, woj. kujawsko-pomorskie, pow. żniński, gm. Gąsawa - grodzisko z wczesnego okresu epoki żelaza
Osada na wyspie (obecnie jest to półwysep) na Jeziorze Biskupińskim została założona w I połowie VIII wieku p.n.e. Jej powstanie wiąże się z kręgiem kulturowym kultury łużyckiej. Na terenie grodu znajdowało się ok. 106 domostw, usytuowanych rzędowo. Ocenia się, że w osadzie mieszkać mogło od 800 do 1000 osób. Całość założenia otoczona była skrzynkowym wałem drewniano-ziemnym, a ponadto umocniona falochronem zbudowanym z ukośnie wbitych pali. Ta pierwsza osada została opuszczona już w VI wieku p.n.e., z powodu podniesienia się poziomu wody w jeziorze. Pozostałości drewnianej zabudowy grodu zostały odkryte w roku 1933, a prace wykopaliskowe rozpoczęto w roku następnym. Obecny swój wygląd zawdzięcza szeregowi rekonstrukcji, w ramach których odtworzono wał obronny, falochron, bramę, ulice i dwa budynki mieszkalne. Rekonstrukcje te są cyklicznie wymieniane, z uwagi na postępy w badaniach archeologicznych.
2010
brama
▲ brama
2019
brama
▲ brama
2019
brama
▲ brama
2010
budynki mieszkalne
▲ budynki mieszkalne
2019
widok od strony południowej
▲ widok od strony południowej
2019
fragment wschodniego i południowego wału obronnego
▲ fragment wschodniego i południowego wału obronnego
2019
fragment wschodniego wału obronnego
▲ fragment wschodniego wału obronnego

Czarnocin

Czarnocin, woj. świętokrzyskie, pow. kazimierski - domniemany kurhan/kopiec pradziejowy/średniowieczny
Zlokalizowany na terenie obecnej wsi Czarnocin obiekt to sporych rozmiarów kopiec w kształcie ściętego stożka, wysoki na kilkanaście metrów. Na szczycie postawiono barokową figurę Św. Jana Nepomucena z 1761 roku. Nie jest znane zarówno przeznaczenie kopca, jak i czas, w którym został on usypany. Istnieje kilka hipotez próbujących wyjaśnić pochodzenie tego z pewnością sztucznego obiektu, z których najważniejsze są 4:
1) średniowieczny gródek stożkowy, być może związany z osobą kanclerza Wielkopolski (i stronnika króla Kazimierza III Wielkiego), Ottona ze Mstyczowa h. Lis, który był fundatorem pobliskiego kościoła;
2) prehistoryczny kurhan - w pobliżu Czarnocina archeolodzy zidentyfikowali kurhany zarówno eneolityczne (Zagaje Stradowskie), jak i z epoki brązu (Kolosy, Opatowiczki);
3) XVII-wieczny grobowiec arian (Braci Polskich) - w bliskim sąsiedztwie Czarnocina (Cieszkowy, Kolosy) znajdowały się zbory ariańskie, a ponadto okoliczna ludność zwała kopiec Górką Luterską;
4) obiekt (kopiec? kurhan?) powiązany z osadnictwem plemienia Wiślan - w niedalekim sąsiedztwie wsi znajduje się domniemana "stolica" państwa Wiślan - Stradów.

Obiekt ten mógł również spełniać wszystkie te role w poszczególnych okresach historycznych. Otoczenie kopca jest podmokłe i walory obronne tego miejsca można było wykorzystać w średniowieczu (1). Mógł wcześniej tutaj istnieć pradziejowy kurhan (2) górujący nad okolicą, wykorzystany później przez Słowian (4) i ostatecznie również przez Braci Polskich (3).
2020
widok od strony wschodniej
▲ widok od strony wschodniej
2020
wejście na szczyt kopca
▲ wejście na szczyt kopca
2020
barokowa figura Św. Jana Nepomucena na szczycie kopca
▲ barokowa figura Św. Jana Nepomucena na szczycie kopca

Częstochowa-Raków

Częstochowa, woj. śląskie, miasto powiatowe - cmentarzysko z wczesnego okresu epoki żelaza
Cmentarzysko na terenie częstochowskiej dzielnicy Raków odkryto w roku 1955 podczas prac związanych z budową wiaduktu nad pobliską linią kolejową, jednak już w początkach XX wieku okoliczna ludność odnajdywała w tym miejscu szkielety z ozdobami z brązu. Wielkość całego stanowiska nie jest już możliwa do określenia, bowiem jego znaczna część uległa zniszczeniu podczas prac ziemnych. Udało się natomiast zachować fragment o powierzchni ok. 100 m2 - w roku 1965 oddano do użytku pawilon kryjący fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi in situ zespołami grobowymi. Stanowisko pochodzi z ok. 750-550 r. p.n.e. (wczesna epoka żelaza) i jest cmentarzyskiem o mieszanym obrządku pogrzebowym, z przewagą grobów szkieletowych (co jest stosunkowo rzadkie dla kultury łużyckiej). W grobach odkryto szereg przedmiotów codziennego użytku: naczynia ceramiczne, narzędzia, broń, zabawki dziecięce, a także ozdoby. Na szczególną uwagę zasługują dwie bransolety wykonane z żelaza pochodzenia... meteorytowego (wskazuje na to duża zawartość niklu, przy stosunkowo niskiej ilości węgla). Interesującym znaleziskiem jest również szkieletowy pochówek ok. 50-letniego mężczyzny, którego czaszka nosi ślady udanego zabiegu chirurgicznego - trepanacji.
2021
pawilon Rezerwatu Archeologicznego
▲ pawilon Rezerwatu Archeologicznego
2023
fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi zespołami grobowymi
▲ fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi in situ zespołami grobowymi
2021
fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi zespołami grobowymi
▲ fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi in situ zespołami grobowymi
2021
fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi zespołami grobowymi
▲ fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi in situ zespołami grobowymi
2023
fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi zespołami grobowymi
▲ fragment cmentarzyska z 18 zachowanymi in situ zespołami grobowymi
2021
popielnica
▲ popielnica
2021
dwie bransolety wykonane z żelaza pochodzenia meteorytowego
▲ dwie bransolety wykonane z żelaza pochodzenia meteorytowego
2021
naczynia ceramiczne
▲ naczynia ceramiczne

Drzemlikowice

Drzemlikowice, woj. dolnośląskie, pow. oławski, gm. Oława - rondel neolityczny
Monumentalny obiekt wzniesiono ok. 4900-4600 roku p.n.e., w młodszej epoce kamienia. Podobne neolityczne konstrukcje odkryto na terenach zamieszanych przez przedstawicieli społeczności kultury lendzielskiej (na terenie obecnych Węgier i Słowacji), jak również na obszarze Austrii, Czech i Niemiec. W Polsce rondele są stosunkowo nieliczne. Badaczom nie jest znany cel budowy tego typu obiektów: mogło być to miejsce kultu, obserwatorium astronomiczne, miejsce spotkań, jak również punkt obrony.
Rondel zlokalizowany na terenie obecnych Drzemlikowic składa się z podwójnego systemu rowów z centralną częścią, która była osłonięta przez trzy palisady. Do wnętrza budowli prowadziły cztery regularnie rozmieszczone wejścia.
Zarysy obiektu widoczne są wyłącznie na fotografiach lotniczych i to tylko podczas sprzyjających warunków wegetacyjnych.
2023
2020
zarysy rondela
▲ zarysy rondela
2020
zarysy rondela
▲ zarysy rondela
2020
zarysy rondela
▲ zarysy rondela
2020
zarysy rondela
▲ zarysy rondela

Grodzisko k. Pleszewa

Grodzisko, woj. wielkopolskie, pow. pleszewski - grodzisko z wczesnego okresu epoki żelaza, wykorzystywane również w okresie średniowiecza
Owalny dwuczłonowy gród na łąkach w pobliżu rzeki Prosny wzniosła ludność tzw. kultury łużyckiej. Dwuczłonowy obiekt posiada powierzchnię ok. 2,5 ha. W jego północno-zachodniej części zlokalizowany jest okrągły wewnętrzny gródek. Warownia wykorzystywana była również w okresie średniowiecza, na co wskazują znaleziska archeologiczne (pierwsze tego typu badania przeprowadzono już w początkach XX wieku). W okresie międzywojennym oraz w latach 1940-44 wały dawnego grodu zostały znacząco zniwelowane (o ok. 2 metry), a odnalezione w tym czasie artefakty niestety zaginęły.
2020
widok od strony południowej
▲ widok od strony południowej
2020
widok od strony północnej
▲ widok od strony północnej
2020
widok od strony północnej
▲ widok od strony północnej
2020
widok od strony zachodniej
▲ widok od strony zachodniej

Jaworzno (Góra Grodzisko)

Jaworzno, woj. śląskie, miasto powiatowe - grodzisko o nieustalonej chronologii
Grodzisko to zarówno nazwa wzniesienia (346 m n.p.m.), jak i wskazówka, iż na terenie tym funkcjonowała w przeszłości osada. Pierwsza wzmianka źródłowa o grodzisku pochodzi dopiero z końca wieku XVIII:
[...] zamku [...] rozwaliny [...] w Jaworznie na górze Grodzisko zwanej. Nazwisko samo, grodzisko, z dawnego słowiańskiego zamków nazwiska pochodzące, i dotąd do oznaczenia grodowej, czyli zamkowej władzy na przemian używane, oznacza, iż tam był niegdyś gród, czyli zamek. Położenie miejsca tego skaliste i górne, wszystkie naokoło pobliższe miejsca przewyższające, najprzyzwoitszą było dla zamku posadą, któren lubo mógł być podług starożytnego zwyczaju drewnianym, pewnie jednak był murem wkoło obwiedziony; jako o tym przekonywa wielki wał wkoło miejsca tego zamku z kamienia usypany, któren ze wszystkich powierzchownych znaków zdaje się być gruzami opasującego zamek niegdyś muru, któren nie mogąc znieść liczby ciążących na ich barki, pod ich przemocą, psującą wszystko i rujnującą, co siła ludzka zdziałać i wykonać zdoła, ulegnąć musiał.
W roku 1907 grodzisko w Jaworznie zostało po raz pierwszy zbadane: ustalono, iż miało ono kształt owalu rozciągniętego wzdłuż osi północ-południe. Całość założenia otaczał wał kamienny o szerokości 7 metrów. Odmienny wynik dały badania przeprowadzone w latach 30. - ustalono, iż majdan grodziska otaczały dwa kamienne wały, odległe od siebie o 10 metrów. Wał wewnętrzny otaczał majdan wokoło, natomiast wał zewnętrzny tylko od strony łatwiejszego dostępu. Tezę tę potwierdzają współczesne numeryczne wysokościowe modele terenu. Ostatnie badania archeologiczne przeprowadzono w roku 1966: wykonano trzy nieduże wykopy. Zaobserwowana wówczas różnica w kolorystyce kamieni, z których wzniesiono wały doprowadziła archeologów do przypuszczenia, iż przed linią wałów mogła znajdować się fosa. Nie udało się jednak ustalić chronologii grodziska, w związku z brakiem materiału archeologicznego. Obecnie wały ziemne są bardzo słabo widoczne w terenie.
2020
Grodzisko - widok od strony północnej
▲ Grodzisko - widok od strony północnej
2020
Grodzisko - widok od strony północnej
▲ Grodzisko - widok od strony północnej
2020
Grodzisko - widok od strony północno-zachodniej
▲ Grodzisko - widok od strony północno-zachodniej
2020
Grodzisko - widok od strony południowej
▲ Grodzisko - widok od strony południowej
2020
zaznaczona przybliżona lokalizacja grodu
▲ zaznaczona przybliżona lokalizacja grodu (obwód wałów częściowo porośnięty drzewami liściastymi)
2022
widoczny zarys obwodu wałów częściowo porośnięty drzewami liściastymi
▲ widoczny zarys obwodu wałów częściowo porośnięty drzewami liściastymi
2011
grodzisko
▲ teren dawnego grodziska (wały ziemne w fazie zaniku)
2011
grodzisko
▲ teren dawnego grodziska (wały ziemne w fazie zaniku)

Jordanów Śląski

Jordanów Śląski, woj. dolnośląskie, pow. wrocławski - neolityczna figura kultowa
Na terenie osady ludności zaliczanej do kultury pucharów lejkowatych (jedna z kultur neolitu, około 3400 lat p.n.e.) w Jordanowie Śląskim odkryto znacznych rozmiarów (wysokość 32,5 cm, długość 37 cm) glinianą figurę barana. Artefakt był rozbity, wewnątrz pusty. W jamie obok figury znaleziono również rozbity kubek z uszkiem, pucharek oraz połowę krzemiennego noża. Cały tułów i rogi barana pokryte zostały ornamentem wykonanym za pomocą odciśniętego sznura. Badacze nie są zgodni co do przeznaczenia owej figury - najbardziej prawdopodobne jest jej znaczenie symboliczne i wykorzystanie dla celów kultowych (kult płodności?). Zabytek eksponowany jest w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu.
2018
'baran z Jordanowa'
baran z Jordanowa (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu)
2018
'baran z Jordanowa'
baran z Jordanowa (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu)
2018
'baran z Jordanowa'
baran z Jordanowa (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu)

Kopiec Kraka (Krakusa) w Krakowie

Kraków, woj. małopolskie, miasto wojewódzkie - kopiec o nieustalonej chronologii
Budowniczowie, czas powstania i przeznaczenie kopca pozostają nieznane. Jan Długosz w swojej kronice podaje następującą informację:
Długie lata Grak, książę Polski mądrze i szczęśliwie władał rzeczpospolitą; w późnej starości, syty wieku, życie zakończył. Na uczczeniu jego pogrzebu naprzód panowie polscy, a za nimi lud wszystek pospieszył, i obyczajom ówczesnym zwłoki jego na górze Lasocie, naprzeciw miasta Krakowa, z szczerym żalem i uczciwością pochował. Mogiłę zaś jego, aby trwalsza była, i aby czas wszystko niszczący nie zdołał jej dla potomnych zagubić i zagładzić, na górze, kędy go pogrzebano, dwaj synowie Kraka, w sposób sztuczny i dowcipny, jak ojciec wskazał im był jeszcze za życiu, nadsypując piaskiem, do takiej wznieśli wysokości, iż sporym kurhanem nad wszystkimi dokoła wyżynami panuje.
Badania archeologiczne prowadzone w latach 30. XX wieku również nie dały odpowiedzi na pytanie, kiedy powstał kopiec. Ustalono jednak, iż wewnętrzna jego konstrukcja oparta była na wysokim słupie, do którego umocowano promieniście ułożone, wyplecione z wikliny przegrody. Przestrzeń między nimi wypełniona była mocno ubitą ziemią i kamieniami. W górnej partii kopca odkryto korzenie potężnego dębu (ok. 300-letniego). Prawdopodobnie drzewo ścięto po przyjęciu chrztu (w IX albo X wieku). Naukowcy datują powstanie kopca na okres pomiędzy schyłkiem VI a schyłkiem VII/VIII wieku. Prawdopodobnie obiekt pełnił funkcję kultowe, jednak niewykluczona jest funkcja pochówkowa (nie znaleziono na to jednak dowodów archeologicznych). Inna teoria - bardzo prawdopodobna - głosi, iż Kopiec Kraka, jak i Kopiec Wandy pełniły funkcję kalendarzową. Linia wyznaczona przez te obiekty jest zgodna z azymutem wschodu słońca w dniu 1 maja, który to dzień był jednym z najważniejszych celtyckich świąt - Beltaine (początek lata). Zatem, według tej teorii kopiec wznieśli Celtowie. Co ciekawe, podobna relacja (taki sam azymut) występuje pomiędzy Kopcem Kraka II w Krakuszowicach i grodziskiem w Chełmie.
2023
2011
widok z okolic Małego Płaszowa
▲ widok z okolic Małego Płaszowa
2023
widok ogólny
▲ widok ogólny
2023
widok od strony północno-zachodniej
▲ widok od strony północno-zachodniej
2023
widok od strony północno-wschodniej
▲ widok od strony północno-wschodniej
2023
widok od strony południowo-zachodniej
▲ widok od strony południowo-zachodniej
2019
widok od strony południowej
▲ widok od strony południowej
2023
widok od strony południowo-zachodniej
▲ widok od strony południowo-zachodniej, od strony Kamieniołomu Libana
2019
widok od strony zachodniej
▲ widok od strony zachodniej, od strony Kamieniołomu Libana
2023
widok od strony południowej
▲ widok od strony południowej
2015
widok od strony wschodniej
▲ widok od strony wschodniej
2013
podczas tzw. 'Święta Rękawki'
▲ podczas tzw. 'Święta Rękawki'
2013
podczas tzw. 'Święta Rękawki'
▲ podczas tzw. 'Święta Rękawki'

Kopiec Wandy w Krakowie

Kraków, woj. małopolskie, miasto wojewódzkie - kopiec o nieustalonej chronologii
Kopiec został wzniesiony prawdopodobnie ok. VII - VIII wieku. Zgodnie z podaniem przekazanym przez Jana Długosza, obiekt miał stanowić grobowiec księżnej Wandy, córki Kraka:
Zwłoki królowej pochowano nad rzeką Dłubnią, o milę od Krakowa, w otwartym polu, a mogiłę jej uczczono podobnym pomnikiem jak ojcowską. Z ziemi bowiem usypano kurhan potężny, który po dziś dzień wskazuje mogiłę Wandy, i od niego toż miejsce to nazwano jest Mogiła.
Kopiec zwieńczony jest marmurowym pomnikiem orła w koronie projektu Jana Matejki. Na cokole widoczny jest miecz skrzyżowany z kądzielą oraz napis "Wanda". Niepotwierdzona jest funkcja grobowa kopca, gdyż obiekt nigdy nie został przebadany archeologicznie. Podobnie jak w przypadku Kopca Kraka, budowniczowie pozostają nieznani - prawdopodobnie byli to Celtowie, bądź Słowianie.
2020
widok ogólny
▲ widok ogólny
2010
widok od strony południowo-zachodniej
▲ widok od strony południowo-zachodniej
2020
widok od strony południowo-zachodniej
▲ widok od strony południowo-zachodniej
2010
pomnik na zwieńczeniu kopca
▲ pomnik na zwieńczeniu kopca
2020
widok od strony zachodniej
▲ widok od strony zachodniej
2012
widok od strony południowo-zachodniej
▲ widok od strony południowo-zachodniej
2023
widok od strony północnej
▲ widok od strony północnej
2023
widok od strony północno-zachodniej
▲ widok od strony północno-zachodniej

Kopiec Kraka (Krakusa) II w Krakuszowicach

Krakuszowice, woj. małopolskie, pow. wielicki, gm. Gdów - kopiec o nieustalonej chronologii
Budowniczowie, czas powstania i przeznaczenie kopca pozostają nieznane. Z obiektem owym badacze wiążą jednak legendę, której zarys przedstawił w swej kronice Wincenty Kadłubek: Był bowiem w załomach pewnej skały okrutnie srogi potwór, którego niektórzy zwać zwykli całożercą. Żarłoczności jego każdego tygodnia według wyliczenia dni należała się określona liczba bydła. Jeśliby go mieszkańcy nie dostarczyli, niby jakichś ofiar, to byliby przez potwora pokarani utratą tyluż głów ludzkich. Książę Krak (Grakch) wysłał swych synów Kraka i Lecha, aby powstrzymali potwora. Gdy więc doświadczyli po wielekroć otwartej męskiej walki i daremnej najczęściej próby sił, zmuszeni zostali wreszcie uciec się do podstępu. Bowiem zamiast bydląt podłożyli w zwykłym miejscu skóry bydlęce, wypchane zapaloną siarką. I skoro połknął je z wielką łapczywością całożerca, zadusił się od buchających wewnątrz płomieni. I zaraz potem młodszy napadł i zgładził brata, wspólnika zwycięstwa i królestwa, nie jako towarzysza, lecz jako rywala. Za zwłokami jego z krokodylowymi postępuje łzami. Łże, jakoby zabił go potwór, ojciec jednak radośnie przyjmuje go jako zwycięzcę. Często bowiem żałoba przezwyciężona zostaje radością ze zwycięstwa. Tak oto młodszy Grakch przejmuje władzę po ojcu, dziedzic zbrodniczy! Atoli dłużej skalany był bratobójstwem niż odznaczony władzą. Gdy bowiem wkrótce potem oszustwo wyszło na jaw, gwoli kary za zbrodnię skazany został na wieczne wygnanie. Zginąć miał zatem starszy brat Lech, zabity przez młodszego Kraka. Odwrotną informację przekazał Jan Długosz - zabójcą starszego Kraka był młodszy Lech, a ciało brata porąbane na części zagrzebał i przysypał piaskiem. To właśnie kopiec w Krakuszowicach ma być mogiłą Kraka II, syna Kraka. Informacji tej nie można potwierdzić, gdyż obiekt ten nigdy nie był przedmiotem badań archeologicznych. Mógł być on wskaźnikiem astronomicznym, wzniesionym i użytkowanym przez Celtów. Azymut pomiędzy Kopcem Kraka II a nieodległym grodziskiem w Chełmie jest taki sam jak azymut pomiędzy Kopcem Kraka i Kopcem Wandy. Linia wyznaczona przez te obiekty jest zgodna z azymutem wschodu słońca w dniu 1 maja, który to dzień był jednym z najważniejszych celtyckich świąt - Beltaine (początek lata). Zatem, według tej teorii kopiec wznieśli Celtowie.
2021
widok od strony południowo-zachodniej
▲ widok od strony południowo-zachodniej
2014
widok od strony południowej
▲ widok od strony południowej
2021
widok od strony południowej
▲ widok od strony południowej
2021
widok od strony północno-wschodniej
▲ widok od strony północno-wschodniej

Naczęsławice

Naczęsławice, woj. opolskie, pow. kędzierzyńsko-kozielski, gm. Pawłowiczki - wielokulturowa osada (grodzisko?)
Na terenie dzisiejszej wsi Naczęsławice nad rzeką Stradunią znajduje się owalne wzniesienie zwane przez okoliczną ludność "na wale". Badania archeologiczne przeprowadzone w roku 1967 pozwoliły ustalić, iż w tym miejscu swoją osadę miała ludność epoki neolitu, a następnie obiekt wtórnie wykorzystywany był we wczesnym średniowieczu. Brak natomiast pewności czy osada była warownym grodem, czy obiektem otwartym, wykorzystującym naturalne walory obronne tego miejsca. Wciąż uchwytna w terenie podwójna linia obwałowań zachowana od strony zachodniej założenia sugeruje jednak, iż jest to pozostałość grodu, częściowo zniszczonego przez późniejszą działalność rolniczą.
2021
widok osady od strony zachodniej
▲ widok osady od strony zachodniej
2021
widok osady od strony wschodniej
▲ widok osady od strony wschodniej
2021
widok osady od strony południowo-wschodniej
▲ widok osady od strony południowo-wschodniej
2021
widok osady od strony południowej
▲ widok osady od strony południowej

Przywóz

Przywóz, woj. łódzkie, pow. wieluński, gm. Wierzchlas - kurhany z epoki żelaza
Na terenie dzisiejszej wsi Przywóz nad rzeką Wartą zamieszkiwała na przełomie II i III wieku naszej ery ludność zaliczana do tzw. kultury przeworskiej. Badania archeologiczne tego miejsca pozwoliły ustalić, iż osada była stosunkowo rozległa, a jej mieszkańcy trudnili się m.in. wytopem żelaza i rzemiosłem. Odnaleziono również srebrny denar Faustyny Starszej, żony cesarza rzymskiego Antoninusa Piusa, co wskazuje, iż nadwarciańska osada była terenem rzymskich wpływów handlowych. Ponad doliną i ponad dawną osadą zlokalizowane są dwa kurhany, zwane "książęcymi", z uwagi na swoje znaczne rozmiary i wyposażenie odnalezione w jednym z nich (kurhanie I).
2020
kurhan I
▲ kurhan I
2020
tablica informacyjna przy kurhanie I
▲ tablica informacyjna przy kurhanie I
2020
kurhan II
▲ kurhan II
2020
kurhan II
▲ kurhan II
2023
popielnica z kurhanu I
▲ popielnica z kurhanu I (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi)

Sieroszów

Sieroszów, woj. dolnośląskie, pow. ząbkowicki, gm. Ząbkowice Śląskie - rondele neolityczne
W ostatnich latach - dzięki dokładnej analizie zdjęć lotniczych - w bliskim sąsiedztwie miasta Ząbkowice Śląskie odkryto zespół kilku neolitycznych rondeli. Są to dwa obiekty w Sieroszowie (2 szt.), Piotrowicach Polskich, Bobolicach i prawdopodobnie również Rakowicach. Monumentalne obiekty wzniesiono ok. 4900-4600 roku p.n.e., w młodszej epoce kamienia. Podobne neolityczne konstrukcje odkryto na terenach zamieszanych przez przedstawicieli społeczności kultury lendzielskiej (na terenie obecnych Węgier i Słowacji), jak również na obszarze Austrii, Czech i Niemiec. W Polsce rondele są stosunkowo nieliczne. Badaczom nie jest znany cel budowy tego typu obiektów: mogło być to miejsce kultu, obserwatorium astronomiczne, miejsce spotkań, jak również punkt obrony. Według wstępnych ustaleń oba rondele w Sieroszowie i obiekt w Piotrowicach Polskich zbudowano wzdłuż osi wyznaczającej punkt zachodu Słońca w dniu przesilenia zimowego ok. 7000 lat temu, co prowadzi do konkluzji, iż obiekty mogły stanowić pradziejowe obserwatoria astronomiczne. Z uwagi na fakt, iż budowle znajdują się obecnie w terenach intensywnej gospodarki rolniczej, ich zarysy widoczne są wyłącznie na fotografiach lotniczych i to tylko podczas sprzyjających warunków wegetacyjnych. Rondel południowy w Sieroszowie ma średnicę 130 metrów i składa się z czterech rowów okalających część centralną. Obiekt posiada trzy bramy. Rondel północny - oddalony od południowego tylko o 370 metrów! - to konstrukcja nieco mniejsza: ma średnicę 120 metrów i składa się z trzech rowów otaczających centralną część. Obiekt posiada co najmniej dwie bramy.
2022
zarysy rondela północnego
▲ zarysy rondela północnego
2022
zarysy rondela północnego
▲ zarysy rondela północnego (obraz poddany przetworzeniu)
2022
zarysy rondela północnego
▲ zarysy rondela północnego
2022
zarysy rondela północnego
▲ zarysy rondela północnego (obraz poddany przetworzeniu)
2022
pole, na którym zlokalizowany jest rondel południowy
▲ pole, na którym zlokalizowany jest rondel południowy (niedostrzegalny na fotografii)

Skowronno Dolne

Skowronno Dolne, woj. świętokrzyskie, pow. pińczowski, gm. Pińczów - grodzisko z epoki żelaza
Teren grodziska zlokalizowanego na płaskim wyniesieniu terenowym górującym nad doliną rzeki Nidy otoczony jest obecnie dwiema widocznymi (szczególnie na zdjęciach lotniczych) liniami wałów ziemnych. Być może w okresie funkcjonowania osady istniał również trzeci zewnętrzny wał, jednak jego pozostałości nie są uchwytne w terenie. Od strony południowej obiekt został uszkodzony w wyniku działalności kamieniołomu. Niedawne, prowadzone od 2011 roku, badania archeologiczne grodziska pozwoliły połączyć obiekt z ludnością kultury przeworskiej (epoka żelaza). Co ciekawe, podczas prac wykopaliskowych pośród artefaktów stanowiących ozdoby (zapinki, zawieszki) odkryto również 6 monet rzymskich, datowanych na okres od 106 r. p.n.e. po ok. 175 r. n.e. Najciekawszym i unikatowym znaleziskiem jest jednak srebrna moneta barbarzyńska dość nieudolnie imitująca denar rzymski z II wieku. Wszystkie odnalezione zabytki - wobec braku obiektów późniejszych - pozwalają na przyjęcie ram czasowych funkcjonowania osady na okres od młodszej fazy wczesnego okresu wpływów rzymskich (200/180 r. p.n.e.) po późny okres wpływów rzymskich (325–375 r. n.e.) albo nawet po wczesny okres wędrówek ludów (375–450/475 r. n.e.).
2021
widok ogólny od strony zachodniej
▲ widok ogólny od strony zachodniej
2021
widok ogólny od strony północnej
▲ widok ogólny od strony północnej
2021
widok ogólny z zaznaczonym przebiegiem dwóch linii wałów
▲ widok ogólny z zaznaczonym przebiegiem dwóch linii wałów
2021
główna część grodziska - wewnątrz drugiej linii wałów
▲ główna część grodziska - wewnątrz drugiej linii wałów

Ślęża

Ślęża (Monte Silentii), 718 m n.p.m., woj. dolnośląskie
Góra stanowiła ośrodek pogańskiego kultu solarnego miejscowych plemion, którego początki sięgają epoki brązu (700 lat p.n.e.). Szczególny rozkwit tego centrum kultowego związany jest z osadnictwem celtyckim. Pozostałością tamtych czasów jest wiele rzeźb kultowych (oznaczonym znakiem krzyża solarnego) i kamiennych wałów usypanych wokół szczytów Ślęży, Raduni i Wieżycy. Ślęża była następnie ośrodkiem kultu religijnego Słowian - plemienia Ślężan, które przybyło na te tereny ok. 375-700 roku. Jeszcze na początku XI wieku utrzymywała swoją pozycję jako sanktuarium, skoro niemiecki kronikarz Thietmar, opisując gród w Niemczy, wskazuje, iż gród ten leży w kraju śląskim, który nazwę tę otrzymał niegdyś od pewnej wielkiej i bardzo wysokiej góry. Owa góra wielkiej doznawała czci u wszystkich mieszkańców z powodu swego ogromu oraz przeznaczenia, jako że odprawiano na niej przeklęte pogańskie obrzędy.
Rzeźby kultowe znajdujące się na Ślęży i w jej okolicach są niezwykle tajemnicze. Istnieje szereg hipotez dotyczących ich powstania i przeznaczenia. Najbardziej powszechna teoria głosi, iż rzeźby powstały najpóźniej w okresie 700-400 roku p.n.e. i są dziełem miejscowej ludności okresu kultury łużyckiej. Większość z nich posiada wyryty znak ukośnego krzyża (krzyża solarnego), co wskazuje na ich bezpośrednią łączność z kultem solarnym. Najbardziej znane są następujące obiekty:
2020
widok Ślęży znad Wieżycy
▲ widok Ślęży znad Wieżycy
2020
szczyt Ślęży
▲ szczyt Ślęży
2015
'Mnich' u podnóża Ślęży
▲ 'Mnich' u podnóża Ślęży
2018
'Grzyb' w Sobótce
▲ 'Grzyb' w Sobótce
2015
'Grzyb' w Sobótce
▲ 'Grzyb' w Sobótce
2015
'Niedźwiedź' na szczycie Ślęży
▲ 'Niedźwiedź' na szczycie Ślęży
2011
'Niedźwiedź' na szczycie Ślęży
▲ 'Niedźwiedź' na szczycie Ślęży
2015
'Niedźwiedź' na szczycie Ślęży
▲ 'Niedźwiedź' na szczycie Ślęży
2018
'Dzik' i 'Panna z rybą' na Ślęży
▲ 'Dzik' i 'Panna z rybą' na Ślęży
2020
'Panna z rybą' na Ślęży
▲ 'Panna z rybą' na Ślęży
2011
'Dzik' albo 'Niedźwiadek'
▲ 'Dzik' albo 'Niedźwiadek' (widoczny krzyż solarny)
2012
fragment starożytnych wałów kultowych na Ślęży
▲ fragment starożytnych wałów kultowych na Ślęży

Wieruszów

Wieruszów, woj. łódzkie, miasto powiatowe - grodzisko z wczesnego okresu epoki żelaza
Obiekt to rozległe (ok. 48 ha powierzchni) grodzisko pierścieniowate typu cyplowego o średnicy 600-700 metrów, otoczone rzekami Prosną i Niesobem. Od strony południowej dostępu do założenia bronił wał o konstrukcji ziemno-drewniano-kamiennej o długości 521 metrów i wysokości ok. 4 metrów. Na podstawie szeregu badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 60. i 70. XX wieku przyjęto datowanie grodu na okres 700-400 lat p.n.e. (tzw. okres halsztacki, czyli wczesny okres epoki żelaza). Obiekt zamieszkiwany był przez ludność tzw. kultury łużyckiej.
Część badaczy utrzymuje, iż założenie to wzmiankowana już w II wieku p.n.e. przez Ptolemeusza z Aleksandrii osada Arsonium (lub Arsonion) - jeden z większych ośrodków na trasie szlaku bursztynowego. Gród wieruszowski znajduje się bowiem ok. 52 km od Kalisza, który utożsamiany jest z osadą Calisia i dystans ten, jak również położenie nad tą samą rzeką Prosną, mają być spójne z opisem szlaku bursztynowego pozostawionym przez starożytnego greckiego uczonego.
2022
2022
widok od strony południowej
▲ widok od strony południowej
2022
widok od strony wschodniej
▲ widok od strony wschodniej
2022
fragment wału południowego
▲ fragment wału południowego

popielnice twarzowe ludności kultury pomorskiej

Kultura pomorska to kultura archeologiczna epoki żelaza z okresu VII–III wieku p.n.e. Podstawą do wyodrębnienia kultury pomorskiej był charakterystyczny obrządek pogrzebowy z popielnicami (urnami) twarzowymi i płaskimi cmentarzyskami, w odróżnieniu od kurhanowego pochówku kultury łużyckiej. Innymi cechami odmiennymi od kultury łużyckiej było osadnictwo z osiedlami o charakterze otwartym oraz gospodarka oparta przede wszystkim na hodowli, przy dość małym udziale uprawy ziemi.
2023
popielnica ze Starej Janii - 630-ok.400 r. p.n.e.
▲ popielnica ze Starej Janii - 630-ok.400 r. p.n.e. (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku)
2023
detal popielnicy ze Starogardu Gdańskiego - 630-ok.450 r. p.n.e.
▲ detal popielnicy ze Starogardu Gdańskiego - 630-ok.450 r. p.n.e. (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku)
2023
popielnica ze Starogardu Gdańskiego - 630-ok.400 r. p.n.e.
▲ popielnica ze Starogardu Gdańskiego - 630-ok.400 r. p.n.e. (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku)
2023
popielnica
▲ popielnica (ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku)
FOTO.POCZET.COM (treść i kod strony) jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska.
Serwis stanowi część niekomercyjnego portalu poczet.com, który wpisany został do rejestru dzienników i czasopism prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Katowicach pod poz. Pr 2428.
partnerzy: ApisVideoŻegluga śródlądowa
do góry